Dermatofitler Nedir?
Dermatofitler, insanlarda hastalık yapabilen bir mikroorganizmalar grubudur. Bunlar, vücuttaki keratin içeren dokuları, yani cilt, saç ve tırnakları etkileyebilen mantarlardır. Bu mantarlar, bu dokularda bir tür enfeksiyon (dermatofitoz) oluşturabilirler.
Nasıl Bulaşır ve Vücutta Nasıl Etki Ederler?
Dermatofitler, sağlıklı bir derinin normal mikroorganizmaları arasında yer almazlar. Ancak, keratini (saç, tırnak ve derinin sert kısmında bulunan protein) besin olarak kullanabildikleri için deride yaşamaya uygun hale gelmişlerdir. Genellikle deriye yaralar ya da yanıklar yoluyla girerler ve derinin en üst katmanına yerleşirler. Bu katmanda, keratinaz adı verilen bir madde üretirler ve bu da enfeksiyon yerinde iltihaplanmaya yol açar.
Büyümek İçin Ne Yaparlar?
Dermatofitler, keratinize olan cilt tabakasına yerleştiklerinde, burada büyüyüp yayılarak enfeksiyonu yayarlar. Bunu yaparken, ciltteki keratini, diğer proteinleri, yağları ve DNA’yı sindiren bazı enzimler üretirler. Ayrıca, ciltteki protein yapılarını parçalamak için kimyasal maddeler de salgılarlar. Bu, mantarların daha kolay büyümesine yardımcı olur.
Ciltte Neden Kolonize Olurlar?
Dermatofitlerin ciltte kolonize olabilmesine yol açan birkaç sebep vardır:
1. Cilt korumasının zayıf olması: Cilt, dışarıdan gelen enfeksiyonlara karşı bir bariyer oluşturur, ama bu tabakanın çeşitli sebeplerle zayıf olması ve/veya üzerinde bulundurduğu floradaki mikroorganizmaların sayıca ve tür açısından dengesiz olması, cildin korumasının zayıflamasına neden olur.
2. Cildin nemli olması: Cilt, terleme gibi faktörlerle nemli kalabilir, bu da mantarların büyümesi için uygun bir ortam oluşturur.
3. Ciltte bulunan besin kaynakları: Cilt tabakasında, mantarların büyümesi için gerekli olan amino asitler, yağlar ve diğer maddeler bulunur.
4. Vücudun bazı bölgeleri daha uygun olabilir: Özellikle kafa derisindeki saç kökleri, tırnak yatağındaki alanlar ve ayak parmaklarının arasındaki kıvrımlar, mantarların bulaşması ve yayılması için ideal yerlerdir.
Enfeksiyon Belirtileri Nelerdir?
Dermatofit enfeksiyonları, ciltte kızarıklık, şişlik, ısı artışı ve saç dökülmesi gibi belirtilere yol açabilir. Enfeksiyon ilerledikçe mantar, cilt üzerinde halkalı şekiller oluşturabilir. İltihaplanma, mantarın vücutta başka bir yere yayılmasına sebep olabilir.
Tedavi Yöntemleri
Dermatofit enfeksiyonlarının tedavisinde, iltihabı azaltmak için kortikosteroidler ve mantar önleyici kremler kullanılabilir.
Dermatofitoz tedavisi genellikle cilde uygulanan mantar önleyici kremlerle başlar. Ancak, bu tedaviye yanıt vermeyen vakalarda ağız yoluyla alınan mantar ilaçlarına (sistemik antifungal tedavi) ihtiyaç duyulabilir.
Bazı dermatofitoz vakalarında, mantar enfeksiyonuna ek olarak bir de bakteri enfeksiyonu (süperenfeksiyon) olabilir. Bu durumda, hem bakteri hem de mantar üzerine etkili olan ilaçlar kullanmak daha faydalı olabilir.
Tedavi ile İlgili Önemli Notlar
Dermatofitoz tedavisinde, hastanın enfekte olan bölgeyi temiz, kuru ve hava alacak şekilde tutması çok önemlidir. Ayrıca, tedavi sürecinde terlemeyi önlemek amacıyla ek bazı ürünler de kullanılabilir.
Örneğin, alüminyum tuzları içeren preparatlar, terlemeyi engellemeye yardımcı olabilir. Bu da, mantarların büyümesini engeller ve tedavi sürecini hızlandırır.
Dermatofitoza Yatkınlık
Dermatofitoz (mantarla oluşan deri enfeksiyonu), her yaşta insanda ortaya çıkabilir, ancak bazı insanlar bu enfeksiyona daha yatkındır. Dermatofitoz gelişimini artıran bazı faktörler şunlardır:
Evcil hayvan sahibi olmak:
Evcil hayvanlar, özellikle de enfekte olmuşlarsa, dermatofitleri insanlara bulaştırabilir.
Ortak spor tesislerini kullanmak:
Spor salonları, yüzme havuzları gibi ortak kullanılan alanlar, mantarların yayılması için uygun yerlerdir.
Hava almayan spor ayakkabıları giymek:
Ayaklar nemli kaldığında mantarların üremesi kolaylaşır.
Diabetes mellitus (şeker hastalığı):
Şeker hastalığı bağışıklık sistemini zayıflatabilir, bu da enfeksiyonlara yatkınlığı artırır.
Damar hastalıkları:
Kan dolaşımının zayıf olduğu durumlar, enfeksiyonların iyileşmesini zorlaştırabilir.
İleri yaş:
Yaşlandıkça bağışıklık sistemi zayıflar ve bu da mantar enfeksiyonlarına daha yatkın hale getirir.
Ayrıca, ayak travması (ayaklarda yaralanma) ve sigara içme gibi faktörler de dermatofitozun görülme sıklığını artırabilir.
KAYNAKÇA
- de Hoog GS, Dukik K, Monod M et al. Toward a novel multilocus phylogenetic taxonomy for the dermatophytes. Mycopathologia. 2017; 182: 5–31.
- Weitzman I, Summerbell RC. The dermatophytes. Clin Microbiol Rev. 1995; 8: 240–259.
- Wagner DK, Sohnle PG. Cutaneous defenses against dermatophytes and yeasts. Clin Microbiol Rev. 1995; 8: 317–335.
- Lakshmipathy DT, Kannabiran K. Review on dermatomycosis: pathogenesis and treatment. Natural Sci. 2010; 2: 726–731.
- Brasch J. Pathogenesis of tinea. J Dtsch Dermatol Ges. 2010; 8: 780–786.
- Monod M. Secreted proteases from dermatophytes. Mycopathologia. 2008; 166: 285–294.
- Richardson M, Edward M. Model systems for the study of dermatophyte and non-dermatophyte invasion of human keratin. Rev Iberoam Micol. 2000; 17: 115–121.
- Havlickova B, Czaika V, Friedrich M. Epidemiological trends in skin mycoses worldwide. Mycoses. 2009; 51: 2–15.
- del Palacio A, Garau M, Gonzalez-Escalada A et al. Trends in treatment of dermatophytosis: biology of dermatophytes and other keratinophilic fungi. Rev Iberoam Micol. 2000; 17: 148–157.
- Gupta AK, Cooper EA. Update in antifungal therapy of dermatohytosis. Myco- pathologia. 2008; 166: 353–367.
